Paraya el süremeden öleceksiniz!
Bankalararası Kart Merkezi (BKM) eski Genel Müdürü, ödeme sistemleri dünyasının duayeni ve Fintech İstanbul Danışma Kurulu Üyesi Dr. Soner Canko’dan aldım bugünkü yazımı… Geleceğe yönelik yaşam biçimleri içinde paranın ruhuna ‘el fatiha okunacağını’ anlamak gerekiyor artık…
Geleceğe dair öngörüleriyle bizleri hep şaşırtan ‘Uzay Yolu (Star Trek)’, ekonominin geleceğine dair parasız bir kurgu sunar. Genel kanının aksine parayı icat etmeyip ancak onu devletin resmi bir ürününe dönüştüren Lidyalıların binlerce yıllık mirası, gerçekten böyle bir geleceğe geçiş yapabilir mi? İpuçlarını yakından takip etmemiz gerekiyor.
Son 10 yılda paranın gelişimi adına yaşananlara baktığımızda finansal ekosistem çerçevesinde dört gelişme gözlemliyoruz.
Dijital varlıklar hayatımıza hızlı bir giriş yaptı.
DİJİTAL PARA HAZIR
Son 10 yılda ‘Blockchain’ teknolojisinin ortaya çıkışıyla birlikte, birinci nesil merkezi olmayan kripto paranın hızla kullanıma sunulduğunu gördük. Artık dijital varlıkları kolayca almak, satmak, saklamak, borç vermek, borç almak, bu varlıklarla yatırım yapmak, ödeme yapmak, ödeme almak mümkün. Bu dönüşümün ilerleyen yıllarda daha büyük etkilerinin olmasını beklemek hata olmaz. ‘İnsanlık bu değişime hazır mı?’ diye düşünenler, gerçekler karşısında şaşırmamalı…
Nakit kullanımı çarpıcı bir şekilde azaldı ve ödemeler dijital hale dönüştü; Bankaların internet ve telefon üzerinden hizmetleri mobil uygulamalara dönüştü. Fiziksel paraya dokunma ihtiyacı kredi kartlarıyla zaten ortadan kalkmıştı ancak akıllı cep telefonları sayesinde plastik kredi kartları da hızla birer antikaya dönüşme yolunda ilerliyor. Covid-19 ile bu süreç biraz daha hız kazandı.
TEKNOLOJİ DEVLERİ VE KRİPTO PARA
Teknoloji devleri finans sektörüne girmek için artık geleneksel oyuncularla değil, kendi aralarında yarışır hale geldi; ‘Google Pay’ ve ‘Apple Pay’ en çok bilinen örnekler olarak yeni nesil ödeme kanalları sunuyor. Ancak bundan daha fazlasını yapmak istiyorlar. Tüketicileri için kredi vermek, mevduat hesabı işletmek, sigorta poliçesi düzenlemek ve hatta Facebook-Libra ile geleneksel paranın yerine geçecek araçlar sunmayı planlıyorlar. Milyarlarca kullanıcı ölçeğinde geleneksel oyuncuların bu küresel devlerle baş edebilmesi için teknolojiden fazlasına ihtiyaçları olacak.
Ülkeler kendi dijital para birimlerini üretmek üzere çalışmalarını hızlandırdı; Facebook’un Libra planı, parasal egemenliklerini kaybetmekten korkan merkez bankalarına ve hükümetlere bir uyandırma çağrısı oldu. Haziran 2019’da plan ortaya çıktığından beri birçok merkez bankası kendi kripto parasını çıkarma çalışmalarını hızlandırdı. Ülkelerin kendi sabit akçesini (stablecoin) geliştirme konusunda gösterdiği sıra dışı çabalara bakıldığında uluslararası yoğun bir rekabetin yaşandığını görüyoruz artık…
Birleşik Krallık (İngiltere) Merkez Bankası, Mart 2020’de yayımladığı bir raporda merkez bankalarının kripto para çıkarıp bankaları aradan çıkararak vatandaşlara vermesinin bankacılık sektörünü sarsacağını özellikle vurgulamıştı.
HEDEF DOLARI DEVREDEN ÇIKARMAK
Merkez bankası dijital para birimi çalışmalarında Çin, açık ara en hızlı ilerleyen ülke konumunda. Ülkede test edilen sosyal puanlama ile dijital para bir araya geldiğinde akla ‘Black Mirror evreni’ geliyor. Bu yaklaşım uluslararası ticaret ve para savaşları açısından yepyeni bir araç sunma potansiyeline sahip. İlk hedef, ABD dolarının uluslararası piyasadaki hakimiyetini azaltmak olarak görülüyor.
Tüm bu gelişmeler bir arada düşünüldüğünde dünyanın nakitsiz ekonomiye geçişin eşiğinde olduğunu söyleyebiliriz. Ancak bu geçiş hayal ettiğimiz ‘Uzay Yolu’ öngörüsünden şimdilik biraz uzak. Diğer yandan binlerce yıllık tarihin usulca aldığı yol sonrasında değişimin hızına ayak uydurmak giderek zorlaşıyor. Son 10 yılda yaşananlara baktığımızda gelecek 10 yılda yaşanacakları kestirmek kolay değil. Buna kafa patlatmak ise hepimiz için kaçınılmaz.
Cep telefonlarının birer kredi kartına dönüşmesi de an meselesi… Daha da ileride vücutlarımıza takılacak çipler devreye girecek. İşte ondan sonrasını şimdilik göremiyorum.
